سنت گل غلتان نوزادان چیست؟

کشور ما دارای آداب و رسوم بسیار زیبا و متنوعی است که هریک هزاران راز در سینه خود دارند. این سنت ها نسل به نسل و سینه به سینه میان مردمان منتقل شده اند و اکنون نوبت نسل ماست که پاسدار و اجرا کننده این سنت ها باشیم.

یکی از زیباترین و گل دار ترین این سنت ها، سنت غلتاندن نوزاد در میان انبوهی در گل های محمدی است. در این سنت که در شهرهایی که محل پرورش گلهای محمدی است، مانند سمنان، دامغان، کاشان و … انجام میشود. نوزادی که زیر یک سال سن دارد را در میان پارچه ای سفید قرار می دهند که درون آن با گلهای زیبا و معطر محمدی پر شده است. سپس نوزاد را در آن پارچه حرکت داده و همه با هم به شعر خوانی و شادی می پردازند. چه چیز زیباتر از چهره یک نوزاد معصوم و زیبا در میان انبوه گل صورتی و خوشبو!

نام این سنت، گل غلتان نوزاد است.

از جمله شعرهایی که در این مراسم خوانده می شود می توان به شعر زیر اشاره نمود:

همه کوه و کمر بوی تو داره یا محمد – کدوم گل قامت و روی تو داره یا محمد

همون ماهی که از کوه می‌زنه سر – نشان طاق ابروی تو داره یا محمد

با بررسی سنت گل غلتان نوزاد همراه ما باشید.

خاستگاه سنت گل غلتان

گل غلتان یکی از معروفترین آیین‌های استان سمنان است. این آیین برای نوزادانی که یک سال دارند، انجام می‌گردد. این مراسم بیشتر توسط اقوام نزدیک مانند مادر، خاله، عمه و مادربزرگ انجام می‌شود.

پیش‌تر آیین گل غلتان بیشتر در شهرهای مختلف شهرستان دامغان اجرا می‌شده است و خاستگاه این مراسم به شهر دامغان و امیریه بر می‌گردد. اما امروزه این مراسم در شهرهای دیگر سمنان مانند میامی، شاهرود، کلاته خیج و دیزج هم اجرا می‌شود. گل غلتان در سال 1389 به عنوان اولین میراث معنوی سمنان به نام شهر امیریه به ثبت ملی رسید. این مراسم در شهرهای کاشان، خراسان رضوی و گناباد نیز برگزار می‌شده و قدمتی صد ساله دارد.

نحوه برگزاری سنت گل غلتان نوزاد

قبل از برگزاری مراسم، خانواده نوزاد به زنان و آشنایان فامیل خبر می‌دهند تا همگی در روز مشخص شده به گلستان و باغ‌های گل محمدی بروند و برای مراسم گل بچینند. خانواده کودک پارچه یا سفره‌ای به زنان می‌دهند تا به کمر خود ببندند و گل‌ها را داخل آن بریزند. به هنگام چیدن گل صلوات و ابیاتی را زمزمه می‌کنند:

گلي چیدم که هرگز کس نچیده            به باغي رفتم که بلبل کم پریده
گرفته شاخه‌اي بي حد بلندی               که هرگز دست نامحرم ندیده

مادر نوزاد هم در حال چیدن گل‌ها، می‌خواند:

شادی بزرگانه              کودکم در این خانه

چین بده به زلفانت           مادرت به قربانت

علاوه بر این به دلیل چیدن گل‌های محمدی و پیچیدن عطرشان، اشعاری را در ستایش و مدح حضرت محمد (ص) زمزمه می‌کنند:

همه کوه و کمر بوي تو داره یا محمد               کدوم گل قامت روي تو داره یا محمد
همون ماهي که از کوه ميزنه یا محمد                  نشان طاق ابروي تو داره یا محمد
مشامم تازه از بوی محمد                                 به قربان گل روی محمد

بعد از این‌که چیدن گل‌ها تمام شد، به خانه‌ی والدین نوزاد می‌روند و ضمن پرپر کردن گل‌ها، خار و حشره‌ها را جدا می‌کنند. مادر بزرگ با اسفند میان جمع می‌آید و با صدای بلند می‌خواند:

سبز است سپند سبزه کار است سپند                       سررشته صد هزار کار است سپند
مي‌سوخت نبي سپند از بهر گزند                            چشم بد خلق را سپند از علاج
بر قبه پر نور محمد صلوات

پس از جمع آوری گل که غالبا در ساعات آغازین صبح صورت می‌گیرد گلهای چیده شده را به خانه آورده و پر پر می‌کنند سپس نوزاد را به حمام برده و بدنش را شستشو می‌دهند . پس از خارج نمودن نوزاد از حمام و خشک کردن بدنش او را در میان پارچه ای سفید رنگ که گلهای پرپرشده محمدی در میان آن ریخته شده قرار داده و می‌غلتانند. این کار غالبا توسط مادر، عمه، خاله و یا مادر بزرگ او انجام می‌شود. مرسوم است که چهار زن هر یک چهار گوشه از پارچه حاوی گل را گرفته و با نهادن نوزاد همراه با ذکر نام پنج تن و ختم صلوات این آئین انجام می‌گیرد. پس از لحظاتی کار خواندن روائی و شعر خوانی به منظور توصیف هر چه بیشتر زیبائیهای کودک توسط بستگان نزدیک همچون مادر، عمه، خاله و غیره صورت می‌گیرد. نمونه‌هائی از این ابیات بشرح زیر است.

ای سرو شنا از کجا آمده ای ای خرمن گل ز باغ جان آمده ای

خون شد جگرم برای دیر آمدنت ای خرمن گل ز باغ جان آمده ای